"Paris là một ngày hội" : Tinh thần kháng cự của dân Pháp

Tuấn Thảo (RFI)

Đăng ngày 24-11-2015 Sửa đổi ngày 24-11-2015 17:04

Cư dân mạng loan truyền hình ảnh quyển sách "Paris là một ngày hội", để tưởng niệm các nhân khủng bố.

Vì sao quyển tiểu thuyết ‘’Paris est une Fête’’ (tạm dịch Paris là một ngày hội) của nhà văn Ernest Hemingway trở thành tựa sách bán chạy nhất tại Pháp, chỉ vài ngày sau đợt khủng bố tại thủ đô Paris ?

Trả lời câu hỏi này, tờ báo Công giáo La Croix cho biết đó là vì tác phẩm này đã bất ngờ trở thành biểu tượng của tinh thần kháng cự, sức bền bỉ chịu đựng của người dân Paris.

Theo lời ông David M. Ducreux, làm việc cho tủ sách bỏ túi Folio, thuộc nhà xuất bản Gallimard, mỗi ngày có khoảng 10 quyển sách ‘’Paris là một ngày hội’’ được bán trên thị trường Pháp. Sau đợt khủng bố, số lượng sách bán chạy được nhân lên gấp 50 lần, tức khoảng 500 quyển mỗi ngày. Tác phẩm của Hemingway hiện đứng đầu danh sách best-seller tại các nhà sách cũng như trên các mạng amazon và fnac.com. Nhà xuất bản Gallimard buộc phải in thêm 15.000 quyển để đáp ứng nhu cầu của người mua.

Theo bà Clara Mallier, giáo sư chuyên về văn học Mỹ tại trường đại học Bordeaux-Montaigne, nếu còn sống thì có lẽ bản thân nhà văn Hemingway cũng sẽ rất ngạc nhiên khi chứng kiến tác phẩm của mình hồi sinh mạnh mẽ như vậy. Hemingway đã viết quyển sách này tựa như hồi ký cuối đời (quyển sách được xuất bản vào năm 1964, ba năm sau ngày ông mất) để tưởng nhớ lại cái thời nhà văn sống và làm việc tại Paris đầu thập niên 1920.

Nhà văn người Mỹ cũng đã từng nhắc lại giai đoạn này trong quyển "Le Soleil se lève aussi"(tạm dịch Rồi mặt trời cũng mọc), thế nhưng cách mô tả sinh hoạt cũng như nếp sống thủ đô Paris trong giai đoạn tái thiết, sau thời Đệ nhất Thế chiến, không sinh động như trong quyển‘’Paris là một ngày hội’’.

Trong tác phẩm này, nhà văn Hemingway từng viết câu như sau : "Nếu bạn có may mắn sống thời thanh xuân tại Paris, thì trong suốt quảng đời còn lại cho dù bạn có đi đâu, những kỷ niệm ấy sẽ không bao giờ phai nhoà trong ký ức, vì Paris là một ngày hội."

Còn theo nhà phê bình Marc Chénetier, tác phẩm của Hemingway ăn khách trở lại trước hết là nhờ vào tựa đề mang đầy biểu tượng của phiên bản dịch sang tiếng Pháp. Trong nguyên tác, quyển sách này mang tên là ‘’A Movable Feast’’ (từng được dịch sang tiếng Việt là Hội hè miên man), dùng hình tượng của lễ hội tiệc tùng, hôm nay ở chốn này, ngày mai ở tụ điểm khác.

Cái tính linh động ấy phản ánh cho niềm khao khát được sống của những con người từng chứng kiến cảnh chết chóc tang thương. Có lẽ cũng vì thế mà tựa đề ‘’Paris là một ngày hội’’đã trở thành một khẩu hiệu kêu gọi tình đoàn kết, biểu tượng của tinh thần sống chung kể cả với cộng đồng người theo đạo Hồi trên đất Pháp, như theo phát biểu của bà Danielle, một luật sư về hưu, trên đài truyền hình BFFMTV.

Giáo sư Clara Mallier chia sẻ quan điểm này khi cho rằng tựa đề ‘’Paris là một ngày hội’’ đánh vào trí tưởng tượng của công chúng và nhất là của giới trẻ, bất kể họ có đọc tác phẩm hay không. Để tưởng niệm các nạn nhân, người ta đến đặt quyển sách này ngay trước nhà hát Bataclan, bên cạnh những nhánh hoa và những ngọn nến. Trong giây phút mặc niệm hôm 16/11/2015 vừa qua, nhiều bạn trẻ cũng cầm trên tay tác phẩm của Hemingway.

Người dân Paris dùng biểu tượng văn hóa để nói lên tinh thần bất khuất của họ, một cách để cho thấy cho dù có sợ hãi, nhưng họ vẫn không đầu hàng, vẫn chưa chịu thua quân khủng bố. Hơn bao giờ hết, tựa đề ‘’Paris là một ngày hội’’ lại mang đầy ý nghĩa, sự kiện một nhà văn nước ngoài viết tác phẩm vinh danh thủ đô Pháp cách đây nửa thế kỷ cho thấy Paris đã trở thành một biểu tượng văn hóa của toàn thế giới chứ không còn riêng gì của dân Pháp.

Tờ báo La Croix nhắc lại đây không phải là lần đầu tiên người Pháp dùng biểu tượng văn hóa để chống lại bạo lực kinh hoàng. Hồi tháng Giêng 2015, ngay sau vụ khủng bố nhắm vào toà soạn tờ báo trào phúng Charlie Hebdo, một trong những tựa sách được lặp đi lặp lại là quyển ’Traité sur la Tolérance’’ (Khảo luận về sự khoan dung, 1763) của nhà triết học Voltaire. Phải chăng là một sự trùng hợp ngẫu nhiên khi đa số các nạn nhân khủng bố đã bỏ mình trong nhà hát Bataclan, vốn nằm trên con đường mang tên Voltaire.

Lúc sinh tiền, một trong những câu nói bất tử của triết gia người Pháp vẫn là : "Càng hiểu biết sáng suốt, con người càng tự do". Đó là một cách để dùng tư tưởng của Thế kỷ Ánh sáng (Siècle des Lumières / Age of Enlightenment) để chống lại những đầu óc ngu muội của Thời kỳ tăm tối (Dark Ages), dùng lý trí tâm thức để chống lại ý thức hệ chuyên gieo rắc kinh hoàng của những tên khát máu dã man, của những kẻ cuồng tín mù quáng.